Kokunun tarihi incelendiğinde, sıvı haldeki alkolle pekiştirilen kokular kullanılmadan çok daha önce katı formda kokuların kullanıldığı görülebilir. Tütsü de, medeniyet tarihi kadar eski olan bir koku türüdür ve tütsü kullanımı binlerce yıllık bir tarihe sahiptir. Günümüz tütsüsünün atası olarak bilinen buhurun tarihinin ise avcı toplayıcı topluluklara kadar uzandığı rivayet edilir. Eski uygarlıklara bakıldığında sedir ağacı, mür, tarçın, ardıç, safran, bal, üçüm gibi bitkilerden yapılan reçine ve tütsülerin sıklıkla kullanıldığını görmek mümkün.
Tütsüler odanın havasına nüfuz ettiği için doğal içerikli olanlarını tercih etmeniz sağlığınız açısından daha doğru olacaktır.
Tütsü Nedir?
Yakılarak kullanılan, duman içinde sunduğu kokularla hoş etki bırakan maddelere tütsü adı verilir. Eskiden doğal maddelerin uzun süre şarapta mayalanması ile elde edilen macun, kurutularak tütsü çubuğu haline getirilirdi. Tütsü nedir, ne işe yarar merak ediyor olabilirsiniz. Eski çağlarda şifa veya büyü etkisi inancıyla, kötü ruhları kovma beklentisiyle hazırlanan tütsülerde genellikle bitkilerin tohum ve kökleri hammadde olarak kullanılırdı. Buhurdan adı verilen tütsülüklerde yakılan bitkilerin; porselen, seramik, bakır, pirinç gibi malzemelerden yapılan kaplarla odalara yerleştirilmesi, geçmişte sıkça rastlanan bir uygulamaydı. Tütsüler çok tanrılı inançların ardından zaman içerisinde tek tanrılı dinlerde de bir gelenek olarak kendini göstermeye başladı.
Peki tütsü neden yakılır? Günümüzde hala kiliselerde, ayinlerde yakılan, sallanma ritüeli ile mekana koku yayan tütsüler bulunur. Hatta mezheplere göre buhurdan içinde yakılan bitkiler değişir. İslam dininde törensel bir anlamı olmasa da İslam tarihinde buhur kullanımı oldukça yaygındır. Osmanlı döneminde divan toplantısı öncesi buhur yakıldığı bilinir. Tütsülerin, gül suyu içinde kaynatılmasıyla elde edilen buhur suyunun koku yayılımı için kullanıldığı da tarih kitaplarında yer alan bir bilgidir.
Birden çok tütsüyü geniş mekanlarda yakarak özgün kokular elde edebilirsiniz. Ancak iki hoş koku bir araya geldiğinde kötü de kokabilir. Bu nedenle uyumlu olan kokuları kullanmalısınız. Örneğin, turuncgil kokuları ile sedir kokusunu bir arada deneyebilirsiniz.
Tütsü Nasıl Kullanılır?
Farklı tütsü türleri nasıl yakılır, hangi tütsü ne işe yarar diyorsanız her tütsü türünün kullanımı farklıdır ve tütsüler biçimlerine ve şekillerine göre ayrılır.
- ✦
Tütsü denince gözünüzün önünde canlanan çubuk tütsüler, cored stick yani özlü çubuk olarak bilinir. Peki, en yaygın kullanılan ve en pratik tütsü çeşidi olan çubuk tütsü nasıl yakılır? Tek tek çubuklar halinde tabla üzerinde yakılan çubukların her biri yaklaşık 30 dakika ile 1 saat arasında yanmaya devam eder. Bambu üzerine sarılan organik ve sentetik kurutulmuş bitki özleri sayesinde etrafa koku saçarlar.
- ✦
Stick formundaki diğer çubuklar ise içinde bambu bulundurmaz, tamamen sıkıştırılmış özlerden oluşur. Kırılarak az miktarda da yakılabilir. Bambulu olanlara göre daha saf etki bırakan çubukların yanma süresi yine 30 dakika ile 1 saat arasında değişir.
- ✦
Conic yani koni şeklindeki tütsüler bir tabla üzerinde mum gibi yakılır. Üstten tutuşan kokulu ürünler, alta doğru daha çok duman yayar. Diğer tütsülerden daha kısa sürede yoğun etki bırakan koni tütsüler Hindistan'da ve Çin'de yaygındır.
- ✦
Coil olarak anılan halka tütsüler ise genellikle sinekleri kaçırmak için kullanılan çeşitleri ile bilinir. Halka tütsü nasıl kullanılır diyorsanız, spiral şeklindeki bu tütsüler döne döne yanar. Uzun süre bitmemesi ile tercih edilen bu tarz ürünlerin günler boyu yanan çeşitleri bulunabilir. Açık alanlar için idealdir.
Yandıkça havaya duman ile beraber hoş koku yayan tütsüleri çok yakın mesafeden solumak tavsiye edilmez. Odada fazla duman oluştuğunu düşünürseniz, tütsüleri su altında söndürebilir veya yanan kısmı makasla kesebilirsiniz. Bu tür durumlarda odayı bolca havalandırarak tütsü kokusunu arındırmak mümkün olacaktır.
Hangi Tütsü Ne İçin Kullanılır?
Tütsü türleri, yalnızca şekillerine göre değil, içeriklerine ve yaydıkları kokuya göre de gruplanır.
- ✦
Odunsu kokular, floral veya meyveli kokular tercih edilebilir. Odunsu olanları; sandal ağacı, oud, ardıç, sedir gibi ağaç özlerinden oluşur.
- ✦
Floraller arasında yasemin, nergis gibi çiçeklere rastlanırken meyveli kokularda turunçgilleri görebilirsiniz. Her kokunun bir etkisi olduğuna inanılır.
- ✦
Turunçgil kokularının konsantrasyon sağladığına inanılır, yaseminin sakinleştirici etkisi olduğu rivayet edilir.
- ✦
Sedir ağacının olumsuz enerjiyi hafiflettiği öne sürülür. Nazarın etkisini gidermek için ada çayı tütsüleri yakmak yaygındır. Hoş kokunun yanı sıra bu tip etkiler için de farklı tütsüler yakılabilir.
Peki, farklı durumlarda ve ortamlarda sıklıkla kullanılan tütsü ne işe yarar ve tütsü neden yakılır? Tütsüler, kişilerin bulunduğu ortamı kokulandırma, konsantrasyon sağlama veya kokular ile şifa verme inancıyla yakılabilir. Mesela meditasyon sırasında yakılan tütsüler, konsantre olmaya yardımcı olan kokular arasından seçilir. Mumlarla, tütsülerle tamamlanan atmosferin meditasyonun gereği olan derinleşmeye yardımcı olduğu varsayılır ve genellikle sandal ağacı gibi odunsu ve egzotik kokular tercih edilir. Farklı tütsü türleri, evdeki kokuları gidermek için de kullanılabilir.
Tütsü Nasıl Yakılır?
- ✦
Tütsü yakarken altında bir tabla olduğundan emin olmalısınız. Brülör adı verilen bu araçlar heykel şeklinde veya levha halinde bulunabilir. Çubuk tütsüler için, bambu ucun dayanacağı bir delik bulunduran ahşap plakalar alabilirsiniz.
- ✦
Kibrit veya çakmak ile hafifçe tutuşturacağınız tütsülerin alev almamasına özen göstermelisiniz.
- ✦
Koni tipi tütsülerin yanması için alevin 5 saniye kadar tütsü üzerinde tutulması gerekir. Çubuk tütsüler için bu süre 1-2 saniyedir. Köz oluşturacak kadar yanması yeterlidir.
- ✦
Eğer tütsü alev alırsa hafifçe üfleyerek söndürebilir, köz haline getirebilirsiniz. Daha çabuk yanan çubuklar uzun süre ateşe maruz kaldığında kötü yanık kokusu alabilirsiniz.
- ✦
Tütsü yakarken dikkatli olmalı, yangın riski oluşturmamak için çevrede yanıcı maddeler ve objeler bulundurmamalı, tütsü yanarken uyumamalısınız.
- ✦
Tütsü kokusu çok ağır geliyorsa ve daha hafif kokuları tercih ediyorsanız evde oda kokusu yapabilir ve istediğiniz doğal kokuları kullanabilirsiniz.
