Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda kişisel hijyen, kendimizi temiz tutarak sağlığımıza özen gösterme eylemidir. Çocuklar dışarı çıktıklarında birçok kir, toz ve bakteri ile temasa geçerler. Okulda, parkta ya da başka bir yerde ellerine geçen ve ilgilerini çeken herhangi bir şeye dokunma eğilimleri vardır. Dış dünyaya büyük merakı olan çocuklarda temizlik alışkanlığı oluşmadığı takdirde temas ettikleri her nesne sağlık açısından tehlike oluşturabilir. Bakteriler çocuğun vücuduna girdiğinde hasta olma eğilimi de artar. Hijyenik olmayan koşullarda yaşayan çocuklar, bağışıklık sistemleri yetişkinlerinki kadar güçlü olmadığından hastalıklara karşı da oldukça savunmasızdırlar.
Kişisel hijyen konusunda dikkatli bireyler, bakterilerden kaynaklanan hastalıklardan korunacağı ve gün içerisinde kendini daha güçlü hissedeceği gibi sağlıklı vücut imajını da muhafaza ederek hayatın tadını doya doya çıkartabilirler. Hijyen hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan küçük çocukların kişilik gelişimi üzerinde de olumlu etkiler yaratan temizlik alışkanlıkları, erken yaşta evde uygulanacak bazı basit kurallarla kolayca kazandırılabilir. Çocuklara temizlik alışkanlığı kazandırmaya yönelik etkinlikler ve 8 püf noktası sayesinde hem siz hem de çocuğunuz eğlenceli bir süreçle daha sağlıklı bir hayata kavuşabilirsiniz.
Deterjan, bebek bezi, kişisel bakım ve ev temizlik malzemeleri konusuna gelindiğinde özellikle çocuk sahibiyseniz daha sağlıklı seçimler yapmanız gerekir. Kimyasal ağartıcılar ve parfüm içermeyen ürünleri kullanmalı, ürün etiketini okuma alışkanlığı edinmelisiniz.
Çocuklarda Temizlik Alışkanlığı Kazandırmanın 8 Adımı
Çocuklar için hijyen adımları ve çocuğa temizlik alışkanlığı kazandırmaya yönelik etkinler nelerdir diyorsanız aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:
1. İyi ve Kötü Alışkanlıkları Açıklayın
İşe bildikleri bir yerden başlayın ve onlara iyi ile kötü kavramlarını açıklayın. Çocuklar, iyi olanı yapmaları ve kötü olanı yapmamaları gerektiğini bilirler. Bu yüzden iyi ve kötü hijyen alışkanlıklarını sıralayın. Onlara neyin iyi ve sağlıklı olduğu, neyin kötü veya sağlıksız olduğunu açıkça söyleyin. Farklı durumlarda mümkün olduğu kadar tekrarlayın. İyi ve kötü, sağlıklı ve sağlıksız olanı oyun yoluyla da anlatabilirsiniz. Örneğin; arabada veya banyoda onları hızlı bir sınava sokabilirsiniz. En önemlisi, iyi temizlik alışkanlarını tekrarladıklarında onları övmektir. Övgü, hareketi iyi olarak hatırlamalarına yardımcı olur. Oyun şu şekilde başlayabilir:
Oyunun akışını çocuğunuzun daha önceden bildiği bir konuya yönlendirerek ona iyi ve kötü alışkanlıklar hakkında daha önce anlattıklarınız üzerinden sorular sorabilirsiniz. Her doğru cevap için ona bir ödül veya övgü sözü verebilir, böylece onu cesaretlendirebilirsiniz. Örneğin; hapşırdığı zaman peçetesi yoksa burnunu koluyla kapatmasını veya yemekten sonra siz söylemeden ellerini yıkamaya gitmesini takdir ederek temizlik konusundaki hevesini artırabilirsiniz.
Küçük bir çocuğa tüm bu hijyen kurallarını öğretmenin zaman alacağı bir gerçek. Çocuğunuza hijyen konusunda eğitim vermek, yanında olmadığınız zamanlarda bile kendine bakabilmesine yardımcı olacaktır. Onun bu bilinci kazanmasını sağlayacak olan süreçte sabırlı olmanızı öneriyoruz. Ek olarak, ev düzeni ve temizliği için verdiğiniz eğitim de onlar için son derece tamamlayıcı niteliktedir. Çocuğunuz evde bir şeyler dökerse, onlara kiri temizlemeyi öğretebilirsiniz. Eğer yaşları çok küçükse bu temizliği yapmalarına yardımcı olmanız işleri kolaylaştırabilir.
2. Temel Bilgilerle Başlayın
Çocuklar baskı karşısında suskun kalırlar ve kendileriyle emredilir bir şekilde konuşulmasından hoşlanmazlar. Kişisel hijyen ile ilgili çok fazla bilgi veya talimat vermek, sonuç vermeyecektir. El yıkamak ve banyo yapmak gibi basit bir şeyle başlayın ve oradan yavaş yavaş başka uygulamalara geçiş yapın. Temel bilgiler önemlidir: çocuğunuza önce ellerini yıkamayı, ardından dişlerini nasıl fırçalayacağını, banyo sürecini ve yiyecek hijyenini anlatmakla başlayabilirsiniz.
Çocuğunuzun ellerini yıkayacağı, kendini ve etrafını temizleyeceği zamanları doğru şekilde öğrendiğinden emin olun ve aşırıya kaçmasını engelleyin. Aşırı temizlik alışkanlığı ve olmadık uyarılar çocuk üzerinde olumsuz etki bırakabilir.
3. Doğru Kaynakları Kullanın
Konu çocuk ve temizlik olduğunda çocuğunuzun doğru bilgi ve kaynaklara eriştiğinden emin olmalısınız. Bir çocuğa bir şeyi hızlı ve kalıcı şekilde öğretmenin en iyi yolu ona bilgileri göstererek aktarmaktır. Bunu yapmak için doğru kaynaklara sahip olmanız gerekir. Mesela çocuğunuzun ellerini yıkarken sabun kullanmasını istiyorsanız, sabunluklarınızı normalden daha renkli olanlardan, diş fırçalamayı öğrenmesini istiyorsanız da diş fırçasını üzerinde onun sevdiği bir animasyon karakter bulunanlarından seçerek onu teşvik edebilirsiniz. Tabii doğru bir temizlik alışkanlığı edinmesi için evdeki bakım ve hijyen malzemelerinin bitmediğinden ve hatta stokta yeteri kadar bulunduğundan emin olmalısınız. Ayrıca temizlik malzemelerini seçerken hipo-alerjenik olduğuna, paraben ve alkol gibi zararlı kimyasallar içermediğine de dikkat etmelisiniz.
4. Mikrop ve Bakteri Kavramlarını Açıklayın
Erken dönemde mikrop/bakteri kavramlarını tanıtın ve ellerini yıkamadıkları takdirde mikropların nelere yol açabileceğini onlara anlatın. Çocuklar konunun önemini idrak ederlerse kötü alışkanlıklarından bir yetişkinden çok daha kolay bir biçimde vazgeçerler. Bu yüzden onlarla konuşurken hijyenin önemini vurguladığınızdan emin olun, ancak bir fobi geliştirecek kadar da abartmayın. Onları eğiterek hastalıklara neden olan farklı mikrop ve bakterileri anlatın. Bu mikropları vücutlarına alırlarsa onlara olabileceklerden bahsedin. Mikropları ve bakterileri renkli kartonlara çizerek bir hikaye oluşturabilir ve sonunda hastalanmış bir çocuğa bağlayabilirsiniz. Ancak burada dikkat etmeniz gereken bir husus bulunuyor: mikropları ne sevimli gösterecek ne de canavarlaştıracaksınız.
5. Güzel Kokular Hakkında Konuşun
Burunlarımız çok çeşitli kokuları tanır ve içgüdülerimiz bize hangi kokuların iyi, hangilerinin kötü olduğunu söyler. Çocuklar bir şeylerin kötü koktuğunu içgüdüsel olarak bilirler ancak “kötü” olarak etiketleyemeyebilirler. İyi ve kötü kokuların arasındaki farkı öğrenmelerine yardımcı olabilir ve kötü kokuları uzak tutmak için hijyen alışkanlıkları geliştirmeleri gerektiğini onlara açıklayabilirsiniz.
6. Kişisel Bakım Konusunu Anlatın
Okula giderken özenle hazırlanan çocuklarınızın temiz giysiler giymesi, temiz kokması ve okulda olduğu gibi evde de düzenli olması konusunda bilgiler vermelisiniz. Çocuklarda diş fırçalama, saç tarama, ayakkabı parlatma, beslenme çantalarını temiz ve hijyenik tutma gibi alışkanlıklar oluşturmak için bu konular hakkında sık sık konuşun. Örneğin, çocuğa diş fırçalama alışkanlığı kazandırmak için uygulama üzerinden nasıl bakım yapması gerektiğini gösterebilir ve onunla lavabonun başına geçip dişlerinizi fırçalarken doğru fırçalama teknikleri hakkında öğütler verebilirsiniz. Günde en az 2 kez dişlerini fırçalayarak sağlıklı bir ağza sahip olabileceğini ona mutlaka anlatın. Bakım süreci tamamlandıktan sonra aynanın karşısına birlikte geçin ve ona ne kadar güzel gözüktüğü hakkında iltifatlar edin. Belki küçük, neşeli suratına bir öpücük de kondurabilirsiniz.
7. Hijyen ile Eğlence Bir Arada Olsun
Çocuk, konu eğlenceli olduğunda ve anlatım renklendirildiğinde anlatılanları daha iyi hatırlar. Yani, çocuklar için temizlik ve hijyeni eğlenceli hale getirmelisiniz. Hijyeni çocuklar için korkunç bir konu haline getirmemenizi öneriyoruz. Mümkün olduğunca eğlence yaratmaya çalışın ve onlara kişisel hijyen, bakım gibi temel temizlik alışkanlıkları hakkında eğlenceli aktive ve çevrimiçi oyun seçenekleri sunun. İşte size çocuklarda temizlik alışkanlığı kazandırmaya yönelik etkinlikler:
- ✦
İlk olarak mikrop transferinden bahsedelim. Bu oyun, mikropların bir kişiden diğerine nasıl transfer edildiğini öğreten eğlenceli bir oyundur. İhtiyacınız olan tek şey yıkanabilir bir boya. Boyayı çocuğunuz size bakmadan ellerinize uygulayın ve hapşırıyor gibi yapın. Daha sonra bu boyayı ellerinizle evin çeşitli yerlerine yayın. Ondan bu boyalı yerleri takip etmesini, dokunmasını ve saymasını isteyin. Boyalı yerlere dokunarak sizden mikrop aldığını vurgulayın, çünkü hapşırdıktan sonra ellerinizi yıkamadınız.
- ✦
Çocuklarda el yıkama alışkanlığı nasıl kazandırılır diyorsanız, pırıltılı eller, çocukların biraz kirlenmesini sağlayan ama oldukça da eğlenceli bir oyundur. Bir miktar sim tozunu çocuğunuzun ellerine uygulayın, ardından sabun ve musluk suyu kullanarak ellerini yıkamalarını isteyin. Renkli baloncuklar çıkarmak hoşuna gidecektir. Simlerden kurtulması biraz zaman alacaktır ancak bu iyi olabilir. İnatçı, renkli köpükler sayesinde ona simler gibi mikropların da sadece bir durulama değil, en az 30 saniye boyunca sabun ve su kullanarak ellerini yıkaması sonucunda gidebileceklerini anlatabileceksiniz.
- ✦
İnternet, çocuğunuza bu konuda bilgi vermek için kullanabileceğiniz birçok kişisel hijyen çalışma sayfasına sahiptir. Bu çalışma sayfalarını çevrimiçi olarak kullanabilir, yazdırabilir ve kontrol listeleri olarak kullanabilirsiniz.
8. İyi Bir Örnek Olun
Çocuklar gözlem yoluyla öğrenirler. Araştırmalar, çocukların küçük bilim insanları gibi olduğunu ve gözleyerek kanıt topladığını söylüyor. Çocuğunuzu doğru temizlik uygulamalarını izlemeye teşvik etmek için öncelikle kendiniz uygulamaya başlamalısınız. Ne de olsa siz onun favori öğretmenisiniz. Özellikle o yanınızdayken el yıkamak, mutfağı veya masayı temizlemek, dişleri fırçalamak gibi küçük şeyler yapmaya özen gösterin. Bu küçük gösteriler hijyen eğitim sürecini uygulamalı hale getirerek hatırlanmasını kolaylaştıracaktır. Çocuğunuz kişisel hijyeni ciddiye almıyorsa ona gerçekleri eğlenceli bir şekilde anlatarak hijyen alışkanlıkları geliştirmeye teşvik edin. Mesela işe, bir klavyede klozet kapağından daha fazla bakteri olduğu ve hastalıklarının %80'inin ellerden bulaştığı gibi ilgisini çekecek bilgilerle başlayın.
